ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
आदी | Adi
अनाल | Anal
अङगामी | Angami
आओ | Ao
অসমীয়া | Assamese
बैगा | Baiga
बाल्टी | Balti
बंजारा | Banjara
বাংলা | Bengali
भीली | Bhili
भूमिज | Bhumij
भूटिया | Bhutia
বিষ্ণুপ্রিয়া | Bishnupriya
बर’ | Bodo
चाङ | Chang
चोकरी | Chokri
दिमासा | Dimasa
डोगरी | Dogri
अंग्रेजी । English
गाङटे | Gangte
गारो | Garo
గొండి | Gondi
ગુજરાતી | Gujarati
हलाम | Halam
हल्बी | Halbi
हिंदी | Hindi
मार | Hmar
हो । Ho
इरुला । Irula
ଜୁଆଙ୍ଗ | Juang
कबुइ | Kabui
ಕನ್ನಡ | Kannada
कार्बी | Karbi
کٲشُر | Kashmiri
खानदेशी | Khandeshi
खरिया | Kharia
खासी | Khasi
खेझा | Khezha
खियेमनुङन | Khiamniungan
किन्नौरी | Kinnauri
कोच | Koch
कोडा/कोरा | Koda/Kora
ಕೊಡವ | Kodava
ককবরক | Kokborok
कोलामी | Kolami
कोम | Kom
कोंकणी | Konkani
कोन्याक | Konyak
कोरकू | Korku
कोरवा | Korwa
कोया | Koya
कुई | Kui
कुरुख | Kurukh
लद्दाखी | Ladakhi
लाहुली | Lahuli
लेपचा | Lepcha
लियाङमइ | Liangmai
लिम्बु | Limbu
लोथा | Lotha
मैथिली | Maithili
മലയാളം | Malayalam
माल्टो | Malto
মনিপুরী | Manipuri
माओ | Mao
मराम | Maram
मराठी | Marathi
मारिङ | Maring
मिसिङ | Mishing
मिशमी | Mishmi
मिज़ो | Mizo
मोग | Mogh
मोनपा | Monpa
मुंडारी । Mundari
नहाली | Nahali
नेपाली | Nepali
निकोबारी | Nicobarese
निशी | Nissi
नोकते | Nocte
ଓଡ଼ିଆ | Odia
पाइते | Paite
परजि | Parji
फोम | Phom
पोचुरी | Pochuri
ਪੰਜਾਬੀ | Punjabi
राभा | Rabha
राइ | Rai
रेङमा | Rengma
साङतम | Sangtam
संस्कृत | Sanskrit
संताली | Santali
सवरा | Savara
सेमा | Sema
शेरपा | Sherpa
शिना | Shina
सिमते | Simte
سنڌي | Sindhi
Tamang | तमाङ
தமிழ் | Tamil
ताङखुल | Tangkhul
ताङसा | Tangsa
తెలుగు | Telugu
थाडउ | Thadou
तिब्बती | Tibetan
ತುಳು । Tulu
اُردو | Urdu
वाइफेइ | Vaiphei
वांचो | Wancho
यिमचुङरे | Yimchungre
ज़ेमे | Zeme
जउ | Zou
Login
भारतवाणी
bharatavani  
Ministry of Education, Government of India
Central Institute of Indian Languages(CIIL), Mysuru
ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗਿਆਨ
ਸਾਡੇ ਬਾਰੇ
ਭਾਰਤਵਾਨੀ ਬਾਰੇ
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ (ਤਕਨੀਕੀ)
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ (ਤਤਕਰਾ)
ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਮੇਟੀ
ਵਿੱਤੀ ਕਮੇਟੀ
ਭਾਰਤਵਾਨੀ ਟੀਮ
Language Editorial Committee
ਜਨਤਕ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਕਾਪੀਰਾਈਟ ਪਾਲਿਸੀ
ਪ੍ਰਾਇਵੇਸੀ ਪਾਲਿਸੀ
ਵਿਸ਼ਾ ਸਹਿਯੋਗੀ
ਸੁਨੇਹਾ
ਘੋਸ਼ਣਾਵਾਂ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਂਦੇ ਸਵਾਲ
ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਯੋਗਕੀ ਕੋਸ਼
ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ
Bharatavani
Top
ਭਾਸ਼ਾ ਕੋਸ਼
ਗਿਆਨ ਕੋਸ਼
ਪਾਠਪੁਸਤਕ ਕੋਸ਼
ਸ਼ਬਦ ਕੋਸ਼
ਬਹੁ-ਮਾਧਿਅਮ ਕੋਸ਼
Punjabi Encyclopaedic Dictionary of Theatre (Punjabi-English)
ਅ
ਆ
ਇ
ਈ
ਉ
ਊ
ਏ
ਐ
ਓ
ਔ
ਕ
ਖ
ਗ
ਘ
ਙ
ਚ
ਛ
ਜ
ਝ
ਞ
ਟ
ਠ
ਡ
ਢ
ਣ
ਤ
ਥ
ਦ
ਧ
ਨ
ਪ
ਫ
ਬ
ਭ
ਮ
ਯ
ਰ
ਲ
ਲ਼
ਵ
ਸ਼
ਸ
ਹ
ਆਂਚਲਿਕ ਨਾਟਕ
Regional play
ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਨੇ ਨਵਾਂ ਪਰਿਪੇਖ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ । ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਆਰਨੋਲਡ ਜੇ. ਟਾਇਨਬੀ ਇਸ ਮੱਤ ਦਾ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ । ਵੱਖ - ਵੱਖ਼ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੇ ਵਿਅਕਤੀ - ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੀ ਜੀਵਨ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਿਲੱਖਣਤਾਵਾਂ ਉਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮੂਹ ਦੇ ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹ ਬਣਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਵੱਖਰਤਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇਲਾਕੇ ਦੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਤੇ ਰਵਾਇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਉਪ - ਭਾਸ਼ਾਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੀ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉਚਾਰਣ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਣ ਪੱਖੋਂ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵੱਖਰਤਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਕਹਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਛਾਣ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਚਨਾ ਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕੇਵਲ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਹੀ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਆਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਸਗੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਜ - ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਵੀ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਥੱਲੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਦੂਜੀਆਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਚਰਨ ਦਾਸ ਸਿੱਧੂ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਆਬੇ ਦੀ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਵਿੱਚ ਦੁਆਬੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮੁਹਾਵਰੇ, ਉਚਾਰਨ ਢੰਗ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਣ ਪੱਖੋਂ ਨਿਵੇਕਲੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੱਛਣ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਉਹਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਗੱਲਬਾਤ, ਦਰਸ਼ਕਾਂ, ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਦੁਆਬੇ ਦੀ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਦੁਆਬੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਲੋਕ ਮੁਹਾਵਰਾ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਣਕ ਵਰਤੋਂ ਸਿੱਧੂ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸਿੱਧ ਹੋਏ ਹਨ । ਭਜਨੋ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਦੁਆਬੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ : ਭਜਨੋ : ਮੈਂ ਮੁੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਲਿਜਾਣਾ ਡਾਕਟਰਾਂ ਕੋਲ, ਹਸਪਤਾਲ ਭਵਾਂ ਮੇਰਾ ਸਭ ਕੁਛ ਬਿੱਕ ਜਾਵੇ । ਕਰਮ : ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸ਼ਹਿਰ ਜਾਣ ਦੀ, ਲਾਲ ਮਿਰਚਾਂ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿਉ ਹੈਥੋਂ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਲਾ ਕੇ । ਜੀਤੇ : ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਨੂੰ ਬਚਾਈਂ ਰੱਬਾ, ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਨੂੰ ਬਚਾਈਂ ਕਰਮ : ਐਂਵੇ ਮੂੰਹ ਅੱਡੀ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਖਾਹ ਮਖਾਹ ਪੈਸੇ ਗਾਲਣੇ ਐ, ਸ਼ਹਿਰ ਲਜਾ ਕੇ ਭਜਨੋ , ਪੰਨਾ 59)
ਬਾਬਾ ਫੱਤੂ ਝੀਰ ਦੀ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਦੁਆਬੇ ਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋਰ ਵੀ ਗੂੜ੍ਹੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇਂਦਾ ਹੈ|
ਫ਼ਤਹ : ਪੁੱਠੀਆਂ ਸਲਾਹਾਂ ਦਿੰਦਾ ਸਹੁਰਾ, ਨਿੱਤ ਮਿਲਦੇ ਇਦਾਂ ਦੇ ਜੁਆਈ ; ਬੇਰ ਐ ਨਾ ਮਲ੍ਹੇ ਦਾ, ਜਦੋਂ ਮਰਜ਼ੀ ਤੋਂੜ ਲਿਆ ਪੰਨਾ 51)
ਲੋਕਧਾਰਾਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਮਿੱਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਆਂਚਲਿਕ ਨਾਟਕ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਆਧਾਰ ਹਨ| ਗੁੱਗੇ ਪੀਰ ਦੀ ਮਿੱਥ ਦਾ ਬਿਆਨ ਦੁਆਬੇ ਦੀ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਥੱਲੇ ਵੀ ਸਿੱਧੂ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣਿਆ ਹੈ| ਬਾਬਾ ਬੰਤੂ ਵਿੱਚ ਨਾਟਕ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਬੰਤੂ ਨੇ ਗੁੱਗੇ ਪੀਰ ਦੀ ਮੜ੍ਹੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਹੈ| ਉਹ ਸੱਪ ਦੇ ਡੱਸੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈ| ਗੁੱਗੇ ਦੀ ਮਿੱਥ ਦਾ ਪੂਰਾ ਵਰਣਨ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇਸ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਹੈ ਨਾਟਕ ਦਾ ਅਰੰਭ ਗੁੱਗੇ ਦੀ ਆਰਤੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ : ਝੋਲ ਮੇਰੀ ਵਿੱਚ ਛੱਲੀਆਂ ਮੈਂ ਗੁੱਗੇ ਮਨਾਵਣ ਚੱਲੀਆਂ ਨੀ ਮੈਂ ਵਾਰੀ ਗੁੱਗੇ ਤੋਂ (ਪੰਨਾ 20)
ਆਂਚਲਿਕ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਪਿਤਾ ਪੁਰਖ਼ੀ ਕਿਤਿਆਂ ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ| ਅਜਮੇਰ ਔਲਖ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਲਵਈ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਉਥੋਂ ਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ, ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ, ਲੋਕਧਾਰਾਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਮਿਥਿਕ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ (ਸਹਾਇਕ ਗ੍ਰੰਥ -ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਫੁੱਲ : ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਸਰੂਪ, ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਵਿਕਾਸ; ਚਰਨਦਾਸ ਸਿੱਧੂ : ਭਜਨੋ, ਬਾਬਾ ਬੰਤੂ, ਬਾਬਾ ਫੱਤੂ ਝੀਰ ਦੀ)
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
×
ਆਫ਼ ਸਟੇਜ
Off Stage)
ਨਾਟਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਫ਼ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਭਾਵ ਅਜਿਹੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਜਾਂ ਕਾਰਜ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਵਾਪਰਦਾ ਅਰਥਾਤ ਅਜਿਹਾ ਕਾਰਜ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਨਹੀਂ ਵਾਪਰਦਾ ਸਗੋਂ ਸਟੇਜ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ । ਨਾਟਕ ਦੇ ਲਿਖਤੀ ਪਾਠ ਨੂੰ ਮੰਚੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਆਫ਼ ਸਟੇਜ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਮਹੱਤਪੂਰਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪਿੱਠ ਭੂਮੀ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ, ਗੀਤ ਆਦਿ ਆਫ਼ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਨਾਟਕ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਜਿਹੜੇ ਵਰਕਰ ਜਾਂ ਰੰਗਕਰਮੀ ਸਟੇਜ ਦੇ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਸਗੋਂ ਸਟੇਜ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਕੇ ਹੀ ਆਪਣਾ ਰੋਲ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਫ਼ ਸਟੇਜ ਵਰਕਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮੰਚ ਸੱਜਾ, ਰੂਪ ਸੱਜਾ ਤੇ ਮੰਚ ਵਿਉਂਤਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । (ਸਹਾਇਕ ਗ੍ਰੰਥ - ਆਤਮਜੀਤ : ਨਾਟਕ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ)
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
×
ਆਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਭਾਵ
sound effects
ਨਾਟਕ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਵਿਉਂਤਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਿਉਂਤਕਾਰੀ ਵੀ ਉਨਾਂ ਹੀ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੀ ਹੈ । ਧੁਨੀ ਜਾਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਾਹੀਂ ਨਾਟਕ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਤੇ ਸੰਜੀਦਗੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਿਰਜਨ ਲਈ ਬਕਾਇਦਾ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਾਹਿਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪਾਤਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਚਾਰੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪਾਂ ਦਾ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਸਹੀ ਸੰਚਾਰ ਹੋਣ ਲਈ ਧੁਨੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਠੀਕ ਹੋਣਾ ਅਤਿ ਜਰੂਰੀ ਹੈ । ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਨਾਟਕ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਅਸਫ਼ਲ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੂਖ਼ਮ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਨਾਟਕੀ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਸਿਰਜਨ ਵਿੱਚ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰਲੇ ਸ਼ੋਰ, ਬੇਚੈਨੀ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਉਨੀ ਹੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਪੁਚਾਉਣ ਲਈ ਹਨੇਰੀ ਅਤੇ ਤੇਜ ਤੂਫਾਨ ਦੀਆਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨਾਟਕੀ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਸਿਰਜਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸੰਚਾਰ ਨਾਟਕੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਸ਼ਕਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਵੀ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਤਾਲਮੇਲ ਲਈ ਨਾਟਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਤਕਨੀਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਬੇਮੌਕਾ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਅਣਲੋੜੀਂਦਾ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਦੇ ਸਫ਼ਲ ਮੰਚਨ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪੂਰਨ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਣਲੇੜੀਂਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨਾਟਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਨਾਟਕ ਇੱਕ ਲਾਈਵ ਵਿਧਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਗਲਤ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਖ਼ਲਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬੜੀ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸੂਝਵਾਨ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਾਹੀਂ ਨਾਟਕੀ ਥੀਮ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਨਾਟਕੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਿਰਜਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜਿੱਥੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਅਨੰਦਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸੁਹਜ ਵੀ ਭਰਦਾ ਹੈ । (ਸਹਾਇਕ ਗ੍ਰੰਥ - ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ : ਸਿਰਜਨਾਤਮਿਕ ਨਾਟਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ; ਸੀਤਾ ਰਾਮ ਚਤੁਰਵੇਦੀ : ਭਾਰਤੀਯ ਤਥਾ ਪਾਸ਼ਚਾਤਯ ਰੰਗਮੰਚ)
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
×
ਆਕ੍ਰਿਤੀ
contour
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
×
<< First <<
Prev <
1
>> Last >>
DISCLAIMER
FEEDBACK
USEFUL WEBSITES
A Project by
Ministry of Education
, Government of India, Implemented by
Central Institute of Indian Languages (CIIL)
, Mysuru
भारतीय भाषा संस्थान (सीआईआईएल), मैसूर द्वारा कार्यान्वित, शिक्षा मंत्रालय, भारत सरकार की एक परियोजना
© Copyright
Bharatavani
. All Rights Reserved