Hindu Dharmakosh (Hindi-Hindi)
स्वर वर्ण का अष्टम अक्षर। कामधेनुतन्त्र में इसका तान्त्रिक माहात्म्य निम्नांकित है :
ॠकारं परमेशानि स्वयं परमकुण्डलम्। पीतविद्युल्लताकारं पञ्चदेवमयं सदा।। चतुर्ज्ञानमय वर्णं पञ्चप्राणयुतं सदा। त्रिशक्तिसंहितं वर्णं प्रणमामि सदा प्रिये।।
वर्णोद्धारतन्त्र में इसके नाम इस प्रकार हैं :
ॠः क्रोधोऽतिथिशो वाणी वामनो गोऽथ शीर्धतिः। ऊर्ध्वमुखी निशानाथः पद्ममाला विनवृधीः।। शशिनी मोचिका श्रेष्ठा दैत्यमाता प्रतिष्ठिता। एकदन्ताह्वयो माता हरिता मिथुनोदया।। कोमलः श्यामला मेधी प्रतिष्ठा पतिरष्टमी। ब्रह्मण्यमिव कीलाले पादको गन्धकर्षिणी।।
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
स्वर वर्ण का नवम अक्षर। कामधेनुतन्त्र में इसकी तान्त्रिक महिमा इस प्रकार है :
ॡकारं चञ्चलापाङ्गि कुण्डली परदेवता। अत्र ब्रह्मादयः सर्वे तिष्ठन्ति सततं प्रिये।। ब्रह्मदेवमयं वर्णं चतुर्ज्ञानमयं सदा। पञ्चप्राणयुतं वर्णं तथा गुणत्रयात्मकम्।। बिन्दुत्रयात्मकं वर्णं पीतविद्युल्लता तथा।।
तन्त्रशास्त्र में इसके निम्नलिखित नाम बतलाये गये हैं :
ॡः स्थाणुः श्रीधरः शुद्धो मेधा धूम्रावको वियत्। देवयोनिर्दक्षगण्डो महेशः कौन्तरुद्रकौ।। विश्वेश्वरो दीर्घजिह्वा महेन्द्रो लाङ्गलिः परा। चन्द्रिका पार्थिवो धूम्रा द्विदन्तः कामवर्द्धनः।। शुचिस्मिता च नवमी कान्तिरायतकेश्वरः। चित्ताकर्षिणी काशश्च तृतीयकुलसुन्दरी।।
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
देवमाता का एक पर्याय (मेदिनीकोश)।
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
स्वरवर्ण का दशम अक्षर। कामधेनुतन्त्र में इसका तान्त्रिक माहात्म्य निम्नांकित है :
ॡकारं परमेशानि पूर्णचन्द्र समप्रभम्। पञ्चदेवात्मकं वर्णं पञ्चप्राणात्मकं सदा।। गुणत्रयात्मकं वर्णं तथा बिन्दुत्रयात्मकम्। चतुर्वर्गप्रदं देवि स्वयं परम कुण्डली।।
तन्त्रशास्त्र में इसके निम्नलिखित नाम पाये जाते हैं :
ॡकारः कमला हर्षा हृषीकेशो मधुव्रतः। सूक्ष्मा कान्तिर्वामगण्डो रुद्रा कामोदरी सुरा।। शान्तिकृत् स्वस्तिका शक्रो मायावी लोलुपो वियत्। कुशमी सुस्थिरो माता नीलपीतो गजाननः।। कामिनी विश्वपा कालो नित्या शुद्धः शुचिः कृति। सूर्यो धैर्योत्कर्षिणी च एकाकी दनुजप्रसूः।।
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
देवनागरी (मेदिनीकोश); दैत्यसंत्री, दनुजमाता, कामधेनुमाता। शर्व, महादेव। इन एकाक्षर शब्दों का तान्त्रिक क्रियाओं में उपयोग होता है।]
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
स्वरवर्ण का एकादश अक्षर। कामधेनुतन्त्र में इसका धार्मिक माहात्म्य वर्णित है :
एकारं परमं दिव्यं ब्रह्मविष्णुशिवात्मकम्। रञ्जिनी कुसुमप्रख्यं पञ्चदेवमयं सदा।। पञ्चप्राणात्मकं वर्णं तथा बिन्दुप्रयात्पकम्। चतुर्वर्गप्रदं देवि स्वयं परमकुण्डली।। तन्त्रशास्त्र में एकार के कई नाम दिये हुए हैं:, एकारो वास्तवः शक्तिर्झिण्टी सोष्ठो भगं मरुत्। सूक्ष्मा भूतोर्जकेशी च ज्योत्सना श्रद्धा प्रमर्दनः।। भयं ज्ञानं कृशा धीरा जङ्घा सर्वसमुद्भवः। वह्निर्विष्णुर्भगवती कुण्डली मोहिनी रुरुः।। योषिदाधारशक्तिश्च त्रिकोणा ईशसंज्ञकः। सन्धिरेकादशी भद्रा पद्मनाभः कुलाचलः.।
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
जिसके कान में एक ही कुण्डल है; बलराम। मेदिनीकोश के अनुसार यह कुबेर का भी पर्याय है।
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
एक नगरी, इसके पर्याय हैं --हरिगृह, शुम्भपुरी। सूर्य का रथ, असहायचारी। ऋग्वेद (1.164.2) में कथन है :
सप्त युञ्जन्ति रथमेकचक्रमेकोऽश्वो वहति सप्तनामा। त्रिनाभिचक्रमजरमनर्वं यत्रेमा विश्वा भुवनाधि तस्थुः।।
एक राजा। हरिवंश (3.84) में कहा गया है :
एकचक्रो महाबाहुमहाबाहुस्तारकश्च महाबल:। इस नाम का एक असुर भी था: एकचक्र इति ख्यात आसीद् यस्तु महासुरः। प्रतिविन्ध्य इति ख्यातो बभूव प्रथितः क्षितौ।।
[जो एकचक्र नाम का महान् असुर था, वह 'प्रति विन्ध्य' नाम से पृथ्वी में विख्यात हुआ।]
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
शूद्र; द्विजातिभिन्न; जिसका दूसरा जन्म नहीं हो। जब मनुष्य का दूसरा जन्म (उपनयन संस्कार) होता है तब वह द्विज अर्थात् द्विजन्मा होता है। शूद्र का यह संस्कार नहीं होता।
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ
जिसका समान तीर्थ (गुरू) हो, सतीर्थ्य, सहपाठी, गुरुभाई। धर्मशास्त्र में एकतीर्थी होने के अधिकारों और दायित्वों का वर्णन है।
Transliterate :
** Select Language **
देवनागरी
ಕನ್ನಡ
తెలుగు
বাংলা লিপি
தமிழ்
മലയാളം
ગુજરાતી
ଓଡ଼ିଆ
ਗੁਰਮੁਖੀ